Belangenverstrengeling onderzoeksinstituten mede oorzaak van uitstel verbod Neonicotinoiden.

Het artikel in Follow the Money, met de titel Belangenverstrengeling zaait twijfels over giftig zaad, geschreven door Vincent Harmsen op 10 januari, toont duidelijk aan wat de consequenties zijn als onderzoeksinstituten afhankelijk worden van contractonderzoek.
Door wetswijzigingen zijn instituten voor een steeds groter deel van hun geldstroom afhankelijk van contractonderzoek door het bedrijfsleven. Dat is ook het geval bij het toelatingsonderzoek van bestrijdingsmiddelen en in dit geval de voor bijen zo giftige neonicotinoïden.

Onderzoeker Tjeerd Blacquière van de Wageningen University & Research (WUR) doet al jaren onderzoek naar de invloed van de varroamijt op honingbijensterfte. Op basis van zijn onderzoek concludeert hij nu dat dit de oorzaak is van honingbijsterfte EN dat neonicotinoïden geen rol spelen bij deze sterfte. (Noot: wilde bijen hebben geen varroamijt in hun nest en gaan ook enorm in aantal achteruit)

Nederland is een vrij land waarin iedereen zijn mening mag verkondigen maar het is een kwalijke zaak als Blacquière’s onderzoeksgegevens (in opdracht van de producent) klakkeloos worden overgenomen door de overheid (Staatssecretaris Bleker, Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, 2011).

Des de kwalijker is het dat de Tweede Kamer niet volledig is voorgelicht. Destijds hadden onderzoeker Jeroen van der Sluijs (Universiteit Utrecht) en andere onderzoekers al kritiek op dit onderzoek omdat dit naar hun mening onvolledig was. Zij vonden dat Tjeerd Blacquière deze conclusies niet had mogen trekken. De Tweede Kamer was destijds toegezegd dat andere wetenschappers zouden worden betrokken bij het advies aan de minister maar nu blijkt dat niet het geval te zijn geweest.
In die tijd ook waren er al veel internationaal erkende, onafhankelijke onderzoeken van diverse wetenschappers die de schadelijkheid van neonicotinoïden hadden aangetoond. Deze informatie is destijds niet in de besluitvorming meegenomen.

Mede door de constructie dat een Nederlands instituut financiële belangen heeft bij contractonderzoek en dat deze gegevens werden gebruikt bij besluitvorming heeft het zo lang geduurd voordat o.a. de neonicotinoïde met de naam Imidacloprid werd verboden. In al die jaren zijn honingbijen en wilde bijen aan dit middel blootgesteld geweest!
Deze maatregel kwam echter niet vanuit Nederland maar het was een Europees besluit op basis van de European Food Safety Authority (EFSA) die wél alle onafhankelijke onderzoeken over de gehele wereld betrok in haar conclusies.

Een andere reden waarom het zo lang heeft geduurd totdat het middel verboden werd (voor buitenteelten, mag nog steeds in kassen worden gebruikt!) is de geheimhoudingswetgeving.
De Bijenstichting is in 2011 de eerste bezwaarprocedure tegen dit middel gestart maar liep tegen de oneerlijke situatie aan dat alle onderzoeksgegevens die gebruikt waren om te beoordelen of dit middel mocht worden toegelaten geheim waren. Daarom is de Bijenstichting in 2011 gestart met een openbaarmakingszaak. Omdat de Nederlandse rechter niet wist wat hij met deze kwestie aan moest is de situatie voorgelegd aan het Europees Hof.

Het Europees Hof gaf de Bijenstichting gelijk in 2016. De informatie die in de onderzoeken staat is milieuinformatie en moet dus openbaar zijn. Vervolgens heeft de Nederlandse rechter zich over de uitspraak gebogen en het College Toelating Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (Ctgb) gelast om opnieuw een uitspraak te doen. In 2019 heeft het Ctgb de onderzoeken (tegen de wil van de producenten) openbaar gemaakt. Een grote overwinning van onze kleine stichting tegen reuzen als Bayer en Syngenta!

De informatie kwam wel als ‘mosterd na de maaltijd’. Imidacloprid was inmiddels binnen Europa verboden. Echter, deze uitspraak van het Europees Hof heeft wel tot een doorbraak geleid en kan ook bij toekomstige toelating van bestrijdingsmiddelen worden gebruikt zodat er sprake is van een eerlijk juridisch proces!
Dankzij ons doorzettingsvermogen (9 jaar!), de steun van onze donateurs en sponsors en de hulp van wetenschappers als Prof. Jeroen van der Sluijs en Dr. Henk Tennekes, alsmede onze juriste Lilian Smale en vele andere vrijwilligers hebben we voor de bijen in Nederland uiteindelijk veel bereikt.