Glyfosaat schadelijk voor bijen

04 april 2023

Veel mensen gaan ervan uit dat herbiciden, omdat ze ontworpen zijn om planten te doden, niet giftig zijn voor bijen. Dit is echter verre van de waarheid. In onze laatste briefing vermelden we wetenschappelijke bevindingen die aantonen dat glyfosaat-gebaseerde herbiciden op vele manieren giftig zijn voor bijen. Bijen worden blootgesteld aan deze chemicaliën via direct contact of via voedsel en verontreinigd water.

Glyfosaat-gebaseerde herbiciden worden veel gebruikt om onkruid te bestrijden in de landbouw, steden en dorpen, in de tuinen van mensen en zelfs in natuurbeschermingsgebieden. Als gevolg hiervan is blootstelling aan glyfosaat wijdverspreid in het milieu, wat onmogelijk te vermijden is voor bijen. Wat is het effect?

De factsheet toont aan dat glyfosaat:

Het darmmicrobioom verstoort en bijenkolonies veel kwetsbaarder maakt voor ziektes en andere schadelijke effecten.
De ontwikkeling van bijenbroed (eieren, larven en poppen) verstoort. Bijenbroed dat gevoed wordt met glyfosaat-verontreinigd voedsel had een vertraagde ontwikkeling van de larven en verminderd gewicht.
Een negatieve invloed kan hebben op de thermoregulatie van hommelkolonies: niet-dodelijke blootstelling aan glyfosaat leidt tot de indirecte afname van de kolonie.
Een negatieve invloed heeft op de voortplanting: glyfosaat heeft invloed op de normale ontwikkeling en voortplantingssucces van bijen.
Het fourageergedrag en de navigatie verstoort: glyfosaat heeft invloed op hun zenuwstelsel, wat het gedrag van bijen beïnvloedt bij zeer lage concentraties. Dit verzwakt het potentieel van de kolonie om te overleven.
Een negatieve invloed heeft op het leervermogen en het geheugen van bijen: glyfosaat vermindert de gevoeligheid van honingbijen voor nectar en elementaire leerprocessen en korte-termijn geheugenretentie.
Glyfosaat-producten bevatten co-formulanten die ook giftig kunnen zijn voor bijen. De toxiciteit van deze additieven wordt echter niet goed beoordeeld, zowel alleen als in combinatie met de andere ingrediënten.

Op basis van uitgebreide onafhankelijke wetenschappelijke literatuur kunnen we concluderen dat het huidige gebruik van glyfosaat-gebaseerde herbiciden een aanzienlijk risico vormt voor de gezondheid van bijen en de overleving van de kolonie. Dit is zeer relevant voor de discussie over de vernieuwing van de autorisatie voor glyfosaat in de EU, die tegen december 2023 moet worden afgerond. Pesticide-werkzame stoffen en producten die op de EU-markt worden geplaatst, mogen geen nadelige gevolgen

Conclusie en juridische aanbevelingen

Blootstelling van bijen aan glyfosaat is wijdverbreid. Glyfosaat kan direct giftig zijn voor bijen bij concentraties die vaak in het veld worden gevonden, maar er zijn ook schadelijke effecten waargenomen bij lagere, niet-dodelijke concentraties. Blootstelling van bijen aan zeer lage en milieurelevante concentraties verstoort hun foerageergedrag, wat de potentie van de kolonie om te overleven verzwakt. De interactie van glyfosaat met de darmmicrobiota van bijen maakt kolonies veel kwetsbaarder voor ziekte en andere schadelijke effecten. Glyfosaat beïnvloedt de normale ontwikkeling en voortplantingssucces van bijen en heeft subtiele effecten op hun zenuwstelsel die het gedrag van bijen beïnvloeden bij zeer lage concentraties. Tenslotte bevatten glyfosaatproducten hulpstoffen die ook giftig kunnen zijn voor bijen, waarvan de toxiciteit niet goed beoordeeld wordt, noch alleen, noch in combinatie met de andere ingrediënten van glyfosaatbevattende formuleringen.

Op basis van onafhankelijke literatuur kunnen we dus concluderen dat het huidige uitgebreide gebruik van GBH-herbiciden een significant risico vormt voor de gezondheid van bijen. Volgens de EU-pesticidenwetgeving (Verordening 1107/2009), die gebaseerd is op het voorzorgsbeginsel, mogen actieve stoffen en producten die op de EU-markt worden gebracht geen nadelige gevolgen hebben voor de gezondheid van mens of dier of voor het milieu. Meer specifiek moeten actieve stoffen alleen worden goedgekeurd als ze "leiden tot een verwaarloosbare blootstelling van honingbijen" en "geen onaanvaardbare acute of chronische effecten hebben op de overleving en ontwikkeling van de kolonie, rekening houdend met effecten op honingbijlarven en het gedrag van honingbijen" (artikel 4.1; bijlage II 3.8.3.). Bovendien mogen zowel actieve stoffen als pesticiden geen onaanvaardbare effecten hebben op het milieu, waarbij gelet wordt op hun "impact op niet-doelsoorten, inclusief op het voortgezette gedrag van die soorten" en "impact op biodiversiteit en het ecosysteem" (artikel 4.4).

Afgezien van de conclusie van het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek dat glyfosaat waarschijnlijk kanker veroorzaakt bij mensen, tonen de impact van GBH op de gezondheid van bijen en de verschillende onvermijdelijke ecotoxicologische gevaren die voortvloeien uit het gebruik ervan duidelijk aan dat de goedkeuringscriteria van Verordening (EG) nr. 1107/2009 niet worden voldaan voor glyfosaat, wat betekent dat herregistratie niet mag worden verleend aan deze stof in de EU, zodra de marktvergunning in december 2023 verloopt.

Klik hier voor Glyfosaat dossier Pesticide action Network Europe (Engelstalig)