Op het bijenbalkon van Nynde: ‘Inheems doet leven!’

September is de maand waarin we inheemse planten in het zonnetje zetten met onze actie ‘Hart voor Inheems’. Inheemse planten vormen een onmisbare schakel in de biodiversiteit, en kunnen ook op een balkon een groot verschil maken. In deze blog duiken we in de wondere wereld van deze planten en ontdek je waarom ze zo belangrijk zijn. Ik deel mijn favoriete soorten, geef tips om je eigen wilde mini-weide te zaaien en laat zien hoe je inheems kunt combineren met andere soorten. Door inheems een plekje te geven, creëer je een levendig thuis voor talloze diertjes, en dat maakt deze bloeiers tot dé blikvangers van jouw balkon!

Links: veldhommel op wilde bertram. Rechts: een honingbij, aardhommel en maskerbijtje op de lange ereprijs.

Inheemse planten, hoe zit dat eigenlijk?

Inheemse planten zijn de soorten die van nature in Nederland voorkomen. Ze groeien hier al eeuwenlang, zonder tussenkomst van mensen, en hebben zich door de tijd heen perfect aangepast aan ons klimaat en onze bodem. Hierdoor hebben ze een sterke band ontwikkeld met ‘onze’ bijen, insecten en dieren. Zo bloeien ze precies wanneer bestuivers actief zijn, wat zorgt voor een prachtig samenspel: de planten bieden voedsel, en in ruil daarvoor zorgen de insecten voor bestuiving. Vooral wilde bijen spelen hierin een cruciale rol.

Wat veel mensen niet weten, is dat wilde bijen vaak veel kieskeuriger zijn dan honingbijen. Sommige soorten zijn zogenaamde ‘specialisten’ en halen hun stuifmeel voor de groei van hun larven maar van één specifieke bloemsoort. Dat maakt ze kwetsbaar: als hun favoriete bloem verdwijnt, verdwijnen zij ook. Hetzelfde geldt voor bepaalde vlinders, die hun eitjes alleen maar afzetten op één enkele plantensoort. Als de rups niet kan eten, zal de vlinder niet vliegen.

Helaas vinden insecten steeds moeilijker hun favoriete planten. Gemeenten kiezen vaak voor kale plantsoenen en we zetten het liefst exotische exemplaren uit verre oorden in onze tuinen, die weinig nut hebben voor onze lokale beestjes. Minder inheems betekent minder insecten, en dat raakt de hele voedselketen – van egels en amfibieën tot vogels, en zelfs de mens. Laten we onze pottentuintjes daarom zoveel mogelijk volzetten met de planten die de dieren zo hard nodig hebben. Hoe meer inheems, hoe beter!

Voedselbommen

Inheemse planten doen niet alleen wonderen voor de natuur, ze zijn ook nog eens een lust voor het oog. Hier zijn enkele van mijn favorieten die mijn balkon laten opbloeien en de bijen en beestjes die er gelukkig van worden:

Bovenaan staan beemdkroon en knoopkruid. Beiden trekken massa’s bijen, hommels, vlinders en zweefvliegen aan en geven van mei tot laat in de herfst bloemenplezier. De knautiabij is sterk afhankelijk van beemdkroon, maar helaas is deze fraaie bloeier door verlies aan habitat in het wild nog maar een zeldzame verschijning geworden.

Wilde marjolein is een echte insectenmagneet! Op een zonnige dag zijn de soorten die erop zitten haast niet te tellen. Bloeit tussen juli en september met geurende roze-witte bloemetjes en is een echte zonnebader, perfect voor een balkon op het zuiden. In dezelfde periode zorgt betonie met haar rozerode tot purper-lila bloemen voor een explosie van kleur én trekt ze de prachtige grote wolbij aan.

Als laatste mogen grote kattenstaart en wilde bertram niet ontbreken. Beiden houden van een vochtig plekje, zoals een vijvertuin, maar doen het ook prima in een grote pot op iets drogere grond. Zet ze samen in de zon, en je hebt van juni tot september een schitterende mix aan witte bloemtuilen en paars-roze aren vol hommels, vlinders, bijen, kevers en zweefvliegen. Wilde bertram is een waardplant voor microvlinders zoals het wilde-bertrambladrollertje, en grote kattenstaart is onmisbaar voor de kattenstaartdikpoot en het boomblauwtje.

Tip: Zoek eens op welke wilde bijen er bij jou in de buurt vliegen en ontdek via deze website welke bloemen ze het liefst bezoeken. Door gericht hun favoriete bloemen neer te zetten kun je ze naar je balkon lokken en van de rode lijst helpen. 

Zaai je eigen wilde mini-weide 

Niets is mooier dan de kleurrijke wilde bloemen die in de lente en zomer langs bermen bloeien. Gelukkig heb je geen grote tuin nodig om dat gevoel dichterbij huis te brengen. Ook op een balkon kun je wilde bloemen zaaien, gewoon in potten en bakken. Het najaar is hiervoor de ideale tijd, omdat veel planten in de natuur nu ook hun zaden laten vallen. Zo volg je de natuurlijke cyclus en krijgen de zaden de koude winter die ze nodig hebben om in het voorjaar als sterke zaailingen te ontkiemen.

Hoe begin je? Heel simpel! Zoek een zonnig plekje, neem een grote pot, kuip of bak en vul deze met turfvrije potgrond. Strooi een biologische zaadmix van weidebloemen gelijkmatig over de grond en dek ze af met een dun laagje aarde. Geef voorzichtig water met een sproeikop zodat de zaden niet wegspoelen en houd de grond vochtig totdat de zaden ontkiemen. Zodra de zaailingen groot genoeg zijn, dun je ze een beetje uit.

Zo heb ik mijn oude moestuintafel omgetoverd tot een mini-weide. Hoewel ik in het voorjaar zaaide en sommige planten pas volgend jaar zullen bloeien, heb ik de hele zomer al kunnen genieten van korenbloemen, bolderik, kamille en klaproos. De constante verrassing van nieuwe soorten die ontkiemen en tot bloei komen maakt het zaaien van zo’n mini-weide extra leuk. En hoe meer soorten, hoe meer verschillende beestjes je zult aantrekken!

Tip: Van 23 t/m 29 september vieren we de Inheemse Zaaiweek, een initiatief van Gardeners World, Cruydt-Hoeck en de Bijenstichting. In deze week is het de bedoeling om met z’n allen zoveel mogelijk inheemse planten te zaaien in onze tuinen en op onze balkons. Doe je mee?

Links: bloeiende korenbloemen en bolderik in de mini-weide. Rechts: aardhommel op grote kattenstaart met op de achtergrond de uitheemse cultivar zonnehoed ‘Alba’.

Hoe combineer je inheemse planten op je balkon?

Het ideale bijenbalkon staat natuurlijk helemaal vol met wilde planten, maar dit is echt niet nodig om een biodiverse oase te creëren. Hoewel inheemse soorten de voorkeur hebben, kunnen ook exoten en cultivars een waardevolle aanvulling zijn. Ze bieden misschien geen voedsel voor inheemse larven en rupsen, maar veel bijen en vlinders vinden er nog steeds nectar en stuifmeel.

En eerlijk is eerlijk, ik mix er zelf ook lekker op los! Zolang planten niet alleen mooi staan te zijn, maar ook echt nuttig zijn voor insecten, zijn ze bij mij meer dan welkom. Zo is de dropplant op mijn balkon een absolute topper. Hommels en bijen zijn er gek op, en hij bloeit zo lang dat hij in die lastige overgangsperiode tussen zomer en najaar zorgt dat er altijd genoeg nectar is.

Laat die mooie lavendel of ijzerhard dus gerust staan. Ze houden de nectarstroom op gang en zorgen ervoor dat er altijd wat te halen valt voor de minder kieskeurige bezoekers. Van plan nieuwe planten toe te voegen? Ga dan vooral voor inheems. Overweeg bijvoorbeeld eens die mooie dagkoekoeksbloem, veldsalie of wilde akelei. Als we allemaal een paar dotjes inheems toevoegen, komen we al een heel eind!

Tip: Laat je niet verleiden door dubbelbloemige cultivars en populaire exoten zoals hortensia’s. Ze zijn moeilijk bereikbaar voor insecten en bieden weinig nectar en stuifmeel, waardoor ze nauwelijks nog waarde hebben voor de natuur.

Onkruid aan de top

Tot slot bestempelen we planten vaak te snel als ‘onkruid’, zoals een dovenetel of pinksterbloem die spontaan in één van onze potten opduikt. We willen dit soort ‘indringers’ het liefst meteen verwijderen, terwijl ze juist van grote waarde zijn voor de biodiversiteit. Neem bijvoorbeeld paardenbloemen of rode klaver; we lopen ze voorbij of maaien ze plat, maar ze vormen een fantastische voedselbron voor bijen en andere insecten. Vooral de paardenbloem is bijzonder populair en wordt door maar liefst 17 soorten solitaire bijen bezocht.

Het begint allemaal met bewustzijn, want zodra je weet hoe belangrijk dit soort planten zijn, kijk je heel anders naar wat er om je heen groeit. Zoals de natuurfilmregisseur Martin Dohrn heel treffend zegt in zijn documentaire My Garden of a Thousand Bees: “Onkruid bestaat niet, alleen planten die mensen niet begrijpen.” Dit is een waardevolle les en herinnert ons eraan dat elke plant een belangrijke rol speelt in het ecosysteem.

Wanneer je inheemse planten een thuis biedt en de charme van een wat meer verwilderde balkontuin omarmt, geef je jouw balkon biotoop een echte boost. De meest interessante beestjes zullen hun weg naar je vinden, en voor je het weet, sta je versteld van de variëteit en schoonheid die jouw kleine oase te bieden heeft. Geloof me, inheems doet leven en maakt je balkon zoveel leuker!

Tip: Dieper duiken in de wereld van inheemse planten? Neem vooral een kijkje bij Stichting NL Bloeit!,  Cruydt-Hoeck, en IVN.