Wilde Bijen bedreigd

Even schrikken

In 2003 verscheen de  Rode Lijst van de Nederlandse bijen. Op deze lijst zijn soorten geplaatst die in Nederland als bedreigd of verdwenen beschouwd worden. Dit was even schrikken: 56% van de (destijds) 338 uit Nederland bekende bijensoorten staan op deze lijst. Maar liefst 35 soorten waren sinds 1970 niet meer in ons land gevonden en 83 soorten staan als (ernstig) bedreigd te boek.

In 2006 werd in wetenschappelijk tijdschrift Science een  studie gepubliceerd naar de Nederlandse en Britse bijenfauna.

Hieruit bleek dat de soortenrijkdom aan bijen in de meeste Nederlandse gebieden sterk afgenomen is. Ook bleek dat plantensoorten die door bijen worden bestoven sterker achteruit zijn gegaan dan andere plantensoorten. Een zorgelijke parallel.

Oorzaken

Net als veel andere Nederlandse flora en fauna hebben bijen ongetwijfeld te lijden onder verzuring, vermesting en versnippering van natuurgebieden. Er zijn daarnaast enkele mogelijke oorzaken te noemen die speciaal voor bijen van belang zijn.

• Verarming van de flora. Het aantal plantensoorten en de dichtheid aan bloemen zijn afgenomen. Dit geldt met name voor het agrarisch gebied: intensivering en schaalvergroting van de landbouw hebben een sterke afname van bloemenrijkdom in het landschap tot gevolg gehad. Hierdoor kunnen bijen minder voedsel vinden.

• Het landschap bevat minder ‘kleine landschapselementen’. Het Nederlandse landschap is uniformer en strakker ingericht, waardoor ‘rommelige plekjes’ verdwijnen en variatie in habitats verdwijnt.

• Doordat bijen afhankelijk zijn van een leefgebied waarin zowel de voedselplanten als de nestelgelegenheid op korte afstand van elkaar liggen, is deze insectengroep extra gevoelig voor versnippering van leefgebieden.

Voor bijen is het van belang dat voedsel en nestelgelegenheid binnen beperkte afstand van elkaar te vinden zijn. Hoe meer kleinschalige afwisseling er in een gebied is, hoe meer bijensoorten zich er thuis voelen.

Een reliëfrijke mozaïek van bloemrijke en kale plekjes, zoals in dit duinlandschap, vormt dus een goede bijenhabitat.

Foto: Menno Reemer.

Lichtpuntjes?

De Rode Lijst van de Nederlandse bijen dateert alweer uit 2003. Sindsdien is er het één en ander veranderd. Uit recente, nog niet gepubliceerde gegevens van  EIS-Nederland blijkt dat de afnames vooral vóór 1990 plaatsgevonden hebben. Hierna lijkt de afname in diversiteit gestopt te zijn. Deels is dit veroorzaakt door een toename van zuidelijke bijensoorten in de periode na 1990, wat mogelijk duidt op invloed van de opwarming van het klimaat. Ook zijn er sinds 1990 23 bijensoorten in Nederland gevonden die hier voordien niet bekend waren. Acht hiervan hebben zich hier inmiddels met populaties gevestigd. Ook dit zijn grotendeels zuidelijke soorten, die zich mogelijk als gevolg van de warmere zomers in Nederland zijn gaan thuisvoelen. Het is moeilijk om deze invloed te scheiden van een eventuele positieve invloed van het veranderde natuurbeleid en -beheer. De bijenfauna is in Zuid-Europa nu eenmaal soortenrijker dan in noordelijke streken. Toch lijkt ons land weer wat rijker aan bijen dan voorheen, en dat stemt hoopvol.  De toekomst moet leren of deze ontwikkelingen zich voortzetten.

De roodrandzandbij staat op de Rode Lijst in de categorie ‘ernstig bedreigd’. In recente jaren lijkt het echter wel weer goed met deze soort te gaan: zij duikt op verschillende nieuwe vindplaatsen op.

Foto: Albert de Wilde.