Waarom er eind november nog hommels rondvliegen

En wat jij kunt doen om ze te helpen in een warmere herfst en winter

Steeds meer mensen melden dat er eind november nog hommels actief zijn in hun tuin. Dat lijkt verrassend, maar het sluit aan bij recente bevindingen uit onder meer het Verenigd Koninkrijk. De Buff-tailed bumblebee (Bombus terrestris),  in Nederland bekend als de aardhommel, blijkt in staat om zelfs tijdens vorstperioden te blijven vliegen wanneer een kolonie in de winter doorgaat.

Onderzoek laat zien dat sommige aardhommelkolonies tegenwoordig niet meer in winterrust gaan, maar doorwerken tot diep in de winter, zolang er voldoende voedsel beschikbaar is. Dit verschijnsel wordt mede veroorzaakt door milde temperaturen en een langer bloeiseizoen door klimaatverandering. In stedelijke gebieden, waar tuinen vaak veel winterbloeiende planten bevatten, blijven sommige kolonies actief.

Hoe kan een hommel in de winter overleven?

• Hommels kunnen hun lichaamstemperatuur actief verhogen door spieractiviteit.
• De aardhommel is één van de meest koudebestendige soorten.
• In stedelijke gebieden en tuinen vinden ze vaak nog nectar en stuifmeel van winterbloeiende planten zoals klimop, mahoniestruiken en winterheide.
• Sommige kolonies ontwikkelen een winter-generatie: werksters, darren en zelfs koninginnen blijven actief, soms tot in januari.

Dit betekent niet dat alle hommels dit kunnen — het gaat vooral om enkele soorten die zich goed hebben aangepast aan veranderende omstandigheden.

Is dit een positief of een zorgelijk signaal?

Het klinkt positief: hommels die aanpassen aan nieuwe omstandigheden. Maar ecologen waarschuwen voor risico’s:

Potentiële nadelen

• Als een zachte november gevolgd wordt door een plotselinge koudeperiode, kan een actieve kolonie alsnog instorten.
• Doorbloeiende tuinplanten zijn niet altijd voldoende om een volledige kolonie te ondersteunen.
• Een verstoring van de natuurlijke jaarcyclus kan effect hebben op voortplanting en overleving op de lange termijn.

Maar ook kansen

• Tuinen kunnen een essentiële rol spelen als wintervoedselbron.
• Meer bewustwording leidt tot betere ondersteuning van hommels in de koudere maanden.

Wat kun jij doen om winter actieve hommels te helpen?

1. Zorg voor bloeiende planten vanaf oktober tot februari

Geschikte soorten:

• klimop
• winterheide
• mahonia
• helleborus (kerstroos)
• longkruid (voor het vroege voorjaar)
• sneeuwklokjes, krokussen en blauwe druifjes (vroege bollen)

2.  Bied beschutting

Hommels slapen soms in dichte vegetatie, hopen bladeren of rommelhoekjes in de tuin. Laat deze liggen tot het voorjaar.

3. Koude, verregende hommel gevonden?

• Leg haar op een droge, windluwe plek buiten.
• Eventueel kun je een theelepel suikerwater (1:1) geven.
• Geen honing, vanwege risico op ziekteoverdracht
• Meer hierover lezen? Zie EHBO voor hommels.

Waarom deze meldingen waardevol zijn

Observaties van tuineigenaren geven een beter beeld van hoe Europese hommels reageren op klimaatverandering. Het helpt onderzoekers trends te herkennen en aan te tonen dat soorten hun gedrag aanpassen aan een veranderend klimaat. Dus als je waarneming account hebt deel je waarnemingen. 

Conclusie

Dat er eind november nog hommels vliegen, is geen toeval. Het weerspiegelt een snel veranderende natuur waarin sommige soorten flexibel genoeg blijken om het hele jaar rond actief te zijn – mits er voldoende voedsel is. Tuinen kunnen daarin een cruciale rol spelen. Met relatief eenvoudige aanpassingen kunnen we winter actieve hommels helpen overleven én bijdragen aan hun toekomst.

Bronnen: Bumblebee Conservation Trust en een wetenschappelijk artikel (beide in Engels)