Landelijk bijenonderzoek!
P.S. Hommels zijn ook 'wilde' bijen
Waarom dit onderzoek?
Sinds het baanbrekende boek Silent Spring van Rachel Carson weten we hoe schadelijk pesticiden kunnen zijn voor de biodiversiteit. Recent onderzoek toont aan dat bestrijdingsmiddelen in natuurgebieden alomtegenwoordig zijn – zelfs in Natura 2000-gebieden. Insecten in Duitsland blijken gemiddeld besmet met 16,7 verschillende pesticiden. De impact op wilde bijen is zorgwekkend, maar in Nederland nog onvoldoende in kaart gebracht. Daarom starten de Bijenstichting en Pesticide Action Netherlands een citizen science-onderzoek. (burgeronderzoek)
Verspreid over het hele land hebben we zoveel mogelijk burgeronderzoekers ingezet, die tussen 14 februari en 30 juni 2025 dode hommels hebben verzameld. Die hommels worden vervolgens in het lab onderzocht op de aanwezigheid van pesticiden.
We kiezen bewust voor hommels als groep binnen de bijenfamilie omdat deze voor iedereen te herkennen zijn en omdat ze relatief zwaar zijn, wat handig is voor het laboratoriumonderzoek.
Wil je weten wat je nog meer kunt doen voor de bijen of tegen pesticiden in de natuur? Meld je aan voor de nieuwsbrief van de Bijenstichting en/of Pesticide Action Netherlands.
Veelgestelde vragen hommelonderzoek gif
Help, brengen pesticiden bijen in gevaar?
Kunnen we kort over zijn: ja. Het lange antwoord is dat er de laatste jaren steeds meer onderzoek wordt gedaan naar de negatieve impact van pesticiden, onder meer door het burgerinitiatief Meten=Weten, CLM Onderzoek en Advies, Bee Foundation, en door Pesticides Action Network (PAN) Netherlands. Van eerstgenoemde verscheen bijvoorbeeld een rapport met de onheilspellende titel Een nevel van bestrijdingsmiddelen. Daarin wordt aangetoond dat “bestrijdingsmiddelen alomtegenwoordig zijn in Natura 2000-gebieden in Nederland”. “In 64 luchtfilters werden in totaal 70 verschillende bestrijdingsmiddelen gevonden en in 39 monsters van eikenbladen 53 verschillende bestrijdingsmiddelen.”
CLM deed meerdere opeenvolgende jaren onderzoek naar de aanwezigheid van pesticiden op ‘bijenplanten’ die te koop zijn bij reguliere tuincentra. In het meest recente rapport lezen we: “Op de 96 bemonsterde planten zijn in totaal 279 residuen aangetroffen. Gemiddeld gaat het om 2,9 residuen per plant en een gemiddelde concentratie aan residuen van gewasbeschermingsmiddelen per plant van 1,51 mg/kg. In totaal zijn 51 verschillende stoffen gevonden en waren 15 planten geheel vrij van residuen (16%).”
Tot slot een uitstapje naar onze oosterburen: in Duitsland werd onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van pesticiden in vliegende insecten die zich bevonden in natuurgebieden grenzend aan landbouw. Daarbij werden 47 verschillende pesticiden aangetroffen, “and insect samples were on average contaminated with 16,7 pesticides”.
Wat willen jullie bereiken met dit onderzoek?
Dit onderzoek vult al het hierboven genoemde onderzoek aan. We willen ook voor bijen in heel Nederland aantonen dat zij een negatieve impact ondervinden van ons pesticidengebruik. Dat aantonen is een eerste doel van het onderzoek. Lobbyisten handvatten bieden in de strijd tegen pesticiden is een volgend doel.
Wie zitten er achter dit onderzoek?
Dit onderzoek wordt uitgevoerd door twee onafhankelijke partijen, PAN-Nederland en de Bijenstichting. Dit zijn twee stichtingen. De Bijenstichting zet zich al sinds 2010 in voor bijen. De organisatie richt zich op het beïnvloeden van overheidsbeleid, onder meer door kennis bij te dragen aan juridische procedures die bepaalde bestrijdingsmiddelen moeten verbieden. Daarnaast stimuleert de Bijenstichting de verspreiding van voor bijen belangrijke voedselplanten, en krijgt zo ook de burger mee in positieve verandering. PAN-Nederland heeft als doel het gebruik van schadelijke bestrijdingsmiddelen uit te bannen. Hun visie is een wereld waarin mens en natuur niet aan schadelijke chemicaliën wordt blootgesteld, een samenleving met een intacte biodiversiteit en gezond leefmilieu voor iedereen waarbij het voorzorgsprincipe wordt gehanteerd.
Hoe blijf ik op de hoogte van de voortgang van het onderzoek?
Als je je hebt aangemeld als deelnemer, ontvang je tot het onderzoek is afgerond een aantal updates. Als je daarna nog op de hoogte wilt blijven van het werk van de Bijenstichting en PAN-Nederland, kun je je aanmelden voor hun nieuwsbrieven.
Wat kan ik verder doen?
Ook nu het inzamelen van dode hommels is afgerond, kun je nog op verschillende manieren bijdragen aan het beschermen van wilde bijen:
🌼 Maak je tuin hommelvriendelijk
Richt je tuin of balkon in met biologische, inheemse planten. Deze planten zijn van groot belang voor hommels en andere bestuivers. Goede adressen voor verantwoord plantmateriaal zijn onder andere Sprinklr, Cruydt-Hoeck, Van Houtum en de webshop van de Bijenstichting.
📩 Spreek je tuincentrum aan
Help de markt veranderen door je favoriete tuincentrum aan te schrijven. Vraag hoe zij omgaan met pesticiden in hun aanbod. Op de website van PAN-Nederland vind je een kant-en-klare voorbeeldmail die je eenvoudig kunt gebruiken.
💛 Steun het onderzoek financieel
Om de ingezonden hommels in het laboratorium te kunnen analyseren en de resultaten breed te delen, is financiële steun nog steeds hard nodig.
Met je bijdrage help je mee aan onafhankelijk onderzoek en betere bescherming van wilde bijen, bekijk https://www.pifworld.com/projects/-6XM1yaVcdA/hommel-gif-onderzoek
Zijn er verplichtingen als ik me aanmeld?
Het inzamelen van dode hommels is afgerond.
Nee, naar aanmelding ontvang je mails met informatie en kun je instructies downloaden. Je kunt op elk moment besluiten om niet mee te doen of te stoppen. Het is vrijwillig burgeronderzoek.
Meer informatie
Neonicotinoiden:
Dit zijn insectendodende middelen. De chemische familie van de neonicotinoïden is een groep werkzame stoffen die verwant zijn aan nicotine. Wanneer deze stoffen in gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt, verspreiden ze zich via sapstromen door de gehele plant.
Ze zijn effectief tegen insecten doordat ze de prikkelgeleiding tussen de zenuwcellen in de hersenen zo verstoren dat de insecten sterven. De neonicotinoïden komen echter ook in pollen en nectar terecht, waardoor bijen eraan kunnen worden blootgesteld als de plant in bloei staat. Daarnaast kunnen bijen met neonicotinoïden in aanraking komen via door bladluizen geproduceerde honingdauw en guttatievocht (vochtdruppels die via de waterporiën in de rand van het blad naar buiten worden geperst).
Tot de familie van de neonicotinoïden behoren de werkzame stoffen: clothianidin, imidacloprid, thiacloprid, acetamiprid en thiamethoxam.
Links naar artikelen
Onderzoekster en fotograaf Marlonneke Willemsen fotografeerde onder meer vlinders, krekels en naaktslakken op planten uit tuincentra. 9 van de 10 planten bleken zo dodelijk dat de beestjes voor haar lens het leven lieten.