Hitte en hommels: een warm verhaal?
Het is tegenwoordig een veelbesproken onderwerp, de opwarming van de aarde. Hommels zijn ontzettend gevoelig voor warmte. Het grootste deel van de hommelsoorten is namelijk ingesteld op een gematigd tot koud klimaat. Maar wat is het effect van de opwarming precies op onze geliefde hommels? Laten we eens kijken hoe hommels zich staande houden in dit verhitte verhaal.
Het merendeel van de hommelsoorten voelt zich thuis in een koel klimaat. Dus je kunt je voorstellen dat de opwarming van de aarde als een soort warmtebom op hen neerdaalt. Een interessant onderzoek, genaamd 'Climatic risk and distribution atlas of European Bumblebees', voorspelt dat tegen het jaar 2100, afhankelijk van het overheersende klimaatscenario, 43 tot 77 procent van de Europese hommelsoorten meer dan de helft van hun geschikte leefgebied zal verliezen. Slechts drie procent van deze hommelsoorten zal hun territorium vergroten. Wat betreft Nederland, zullen velen van hen waarschijnlijk elders op zoek moeten naar een koel briesje. Zelfs de gewone boomhommel zou al in 2050, onder het minst ernstige scenario, kunnen verdwijnen uit Nederland. Als we uitgaan van het meest extreme scenario, blijven er in 2100 in Nederland slechts twee hommelsoorten over: de aardhommel en de koekoekshommel.
Maar er is meer: koudeminnende hommelsoorten kunnen niet omgaan met de hitte. Klimaatverandering brengt een stijging van extreme weersomstandigheden met zich mee, zoals droogte, hittegolven, koude periodes en stortregens. In een onderzoek dat specifiek keek naar de effecten van hittegolven op hommels, werden mannetjes van 39 verschillende soorten, variërend van toendra tot mediterraan, blootgesteld aan een sissende 40 graden Celsius. Er werd gemeten hoelang het duurde voordat deze hommels "knock-out" gingen door de hitte. De hommelsoorten die gewend waren aan kou, zoals de veenhommel, bleken veel gevoeliger voor hittestress en vielen als eerste flauw, terwijl soorten uit mildere of mediterrane klimaten, zoals de aardhommel, zich beter staande hielden.
Ook is er een onderzoek geweest naar de vruchtbaarheid van mannelijke hommels. Hierbij werd gekeken naar het effect van hittegolven daarop. De hittegolfbehandeling had een ernstige negatieve invloed op de kwaliteit van het sperma bij de aan koude aangepaste grote veldhommel en veenhommel, maar niet bij de warmteminnende aardhommel. Bij de veenhommel en aardhommel werd ook gekeken naar het effect van hitte op de cellen die feromonen produceren om paringsbereide vrouwtjes aan te trekken en de samenstelling van het feromoonmengsel. De hittebehandeling beschadigde de feromoonproducerende cellen en veranderde de chemische samenstelling van het feromoonmengsel bij de veenhommel, maar niet bij de aardhommel.
Dus laten we eens kijken hoe we onze hommelvrienden kunnen ondersteunen in tijden van klimaatverandering. We kunnen ervoor zorgen dat het landschap aan hun behoeften voldoet. Dit zal hen helpen om te overleven in ongunstige klimaten en bij extreme weersomstandigheden. Het koelen van het nest kost hommelkolonies namelijk behoorlijk wat energie, in de vorm van nectar, wat ten koste kan gaan van het voortplantingsproces. Maar als we zorgen voor meer bloemen in de omgeving, wordt het verzamelen van nectar en stuifmeel gemakkelijker en hebben hommels een grotere kans om ondanks het grillige weer een nieuwe generatie voort te brengen. Bovendien, grote en goed verbonden populaties kunnen beter omgaan met de schokken van extreme weersomstandigheden dan kleine, geïsoleerde groepen. Dus laten we ons inzetten voor hommelvriendelijke landschappen met overvloedige bloemen, gezellige nestplaatsen en rustige overwinteringsplekken, terwijl we het gebruik van pesticiden beperken.
