Klimaatverandering gevaar voor hommels (en andere bijen)?

De laatste jaren is er in de wetenschap consensus over de oorzaken van honingbijen sterfte en achteruitgang van wilde bijensoorten n.l.: een combinatie van bestrijdingsmiddelen, ziekten en te kort of eenzijdig voedsel.

Sinds kort is er een vierde oorzaak, klimaatverandering.
Hommels komen voor in klimaatzones waar het niet te warm is. Te warme temperaturen kunnen ze met hun dik behaarde lijf niet verdragen. Bovendien zijn hommels uniek t.a.v. het vliegen bij lage temperatuur. Doordat ze met hun vleugels kunnen trillen kunnen ze zich opwarmen bij koud weer om vervolgens te kunnen vliegen. Andere bijensoorten (honingbijen) verlaten pas bij hogere temperaturen de bijenkast.
Juist deze unieke eigenschappen maakt de hommels gevoelig voor klimaatverandering. Niet alleen zien we o.a. in Europa dat de gemiddelde temperatuur stijgt. De zomer 2018 gaf extreem hoge temperaturen tot wel 40°C. . Ook is er meer en meer sprake van extreme uitschieters. Zo zien we ook in de winter 2019/2020 dat de temperaturen hoger zijn dan normaal. Hommelkoninginnen worden daardoor al in januari waargenomen. Dit terwijl er nog nauwelijks bloeiende voedselplanten beschikbaar zijn.
Daarnaast hebben onderzoekers gekeken naar de relatie tussen temperatuur en afname van hommelpopulaties bij 66 soorten in USA en Europa. Ze zien een duidelijk verband tussen hogere temperaturen en afname in aantal hommels.

Hommels hebben het al moeilijk in Nederland. Door onder andere de afname in aanbod van bloeiende klaver. Van de 27 soorten staan er 17 op de rode lijst, dat houdt in dat deze soorten bedreigd zijn of al (bijna) uitgestorven.

Veel hommels zoeken bij gebrek aan voedsel op het platteland hun toevlucht in dorpen en steden omdat daar in de tuinen vaak nog meer voedsel te vinden is.
Echter juist in steden zien we met de klimaatverandering dat er steeds extremere temperaturen worden gemeten. Dus juist daar gaan hommels als eerste hinder ondervinden van de klimaatverandering. Kortom een zorgelijke situatie.

De Bijenstichting richt zich de laatste jaren als meer en meer op bescherming van hommels. We doen dat door mensen op te leiden om hommels te gaan tellen en door de mensen te stimuleren om mee te doen met de hommeltelling.

Daarnaast hebben we een hommelherstelplan geschreven waarin we concrete voorstellen hebben om de leefsituatie van hommels te verbeteren. Echter deze plannen kosten geld en tot nu toe hebben we het benodigde bedrag nog niet bij elkaar (u kunt het project hier steunen ).

Speciaal op World Bee day 2020 zullen we de hommels onder de aandacht brengen.

Is klimaatverandering nu ook een bedreiging voor andere bijensoorten? Voor zover wij weten is daar nog geen concreet wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Maar we moeten ons realiseren dat bijen een (wederzijdse) afhankelijke relatie hebben met hun voedselplanten. Als door klimaatverandering er verschuiving optreed in bloeiperiode dan kan dat gevolgen hebben voor de beschikbaarheid van voedsel.

Een voorbeeld: sommige solitaire bijensoorten zijn kieskeurig en halen hun voedsel specifiek van één plantensoort. Bijvoorbeeld klokjesbijen die zoeken voedsel op klokjesbloemen. Als door de temperatuurverhoging de klokjebloemen eerder gaan bloeien (en dan ook eerder zijn uitgebloeid) dan de jonge bijen uit hun cocon zijn gekropen kan dat leiden tot minder voedselaanbod. Juist deze kieskeurige bijen kunnen niet zomaar voedsel van een andere plant gaan verzamelen.
Kortom nog veel te onderzoeken!